Het juiste rijsmiddel voorkomt mislukkingen – INFO

“Oh, is baking soda dan niet hetzelfde als bakpoeder?” Nee dus! Als blijkt dat je deeg niet gerezen is of je koekjes hebben een vieze zoutige (na) smaak, dan heb je waarschijnlijk het verkeerde rijsmiddel gebruikt in je baksel of in de verkeerde verhoudingen of combinaties.

Hoe werken rijsmiddelen?

Rijsmiddelen, natuurlijk of chemisch, worden gebruikt om deeg voor brood, cakes, muffins, taarten en koekjes te laten rijzen. Rijzen gebeurt doordat de aanwezige rijsmiddelen gassen vormen in het deeg of beslag. Bij gist vormen levende micro-organismen koolzuurgas (zie gist onderaan). Bij de andere rijsmiddelen wordt er een chemische reactie in gang gezet en/of zorgt verhitting ervoor dat er mooie koolzuurbelletjes gevormd gaan worden.

Best verwarrend al die benamingen:

• baking soda, baksoda, bakzout, natriumbicarbonaat, bicarbonaat, zuiveringszout, maagzout, natron, dubbelkoolzure soda, E500
• bakpoeder
• wijnsteenbakpoeder
• wijnsteen, cream of tartar, crème de tartar , kaliumwaterstoftartraat, E336
• wijnsteenzuur, tartaric acid E334
• zelfrijzend bakmeel
• gist, bakkersgist

Hieronder leg ik je precies uit wat de verschillen en overeenkomsten zijn en hoe je de rijsmiddelen goed gebruikt. Ook geef ik je kooptips en adviezen voor vervanging. Onderaan een simpele test om te controleren of jouw bakpoeder of baking soda eigenlijk nog wel werkzaam is. En alsof dat allemaal nog niet interessant genoeg is krijg je nog een lading tips wat je nog meer met baking soda kunt doen!

---

Baking soda

Baking soda is een chemische stof. Andere benamingen baksoda, bakzout, natriumwaterstofcarbonaat, natriumbicarbonaat (NaHCO₃), bicarbonaat, zuiveringszout, maagzout, natron en dubbelkoolzure soda. Ook bekend als E500.

Baking soda is beslist niet hetzelfde als bakpoeder, wat bakpoeder wel is leg ik verderop uit. Verwar het ook niet met soda, gewone soda is niet geschikt voor consumptie. Baking soda produceert belletjes (koolstofdioxide) als er in het deeg ook voldoende zuur zit. Denk aan citroensap, azijn, karnemelk of Griekse yoghurt. Het deeg rijst niet goed en krijgt een vieze zoutige nasmaak als (voldoende) zuur ontbreekt. Baking soda werkt sterker dan bakpoeder. Het werkt onmiddellijk als het met zuur in aanraking komt, voeg dit ingrediënt daarom pas als laatste toe. Op die manier worden de geproduceerde lucht direct gevangen tijdens het bakken. Je kunt met baking soda ook sodawater maken, een drank met belletjes: oftewel prik!

NB: baking soda wordt ook gebruikt als maagtabletten en als schuur-, en schoonmaakmiddel.
Bekijk onderaan wat je allemaal met dit spul kunt doen van Duurzaam Thuis.

Kopen
Baking soda vind je vaak het goedkoopst bij een toko of online. (ca. € 0,50 per 100 gram) In de supermarkt vind je het bij de bakmiddelen. Als bv. maagzout en schoonmaakmiddel koop je het bij de apotheker of drogisterij. Of haal het duur bij een natuurwinkel. (Jacob Hooy € 2,40 per 100 gram)

Verhouding en vervangen
Gebruik volgens recept, hangt ook af van hoeveel zuur er in een recept zit
1 tl baking soda vervang je door ongeveer 2,5 tl bakpoeder of wijnsteenbakpoeder.

---

Bakpoeder

Baking powder in het Engels. Bakpoeder is een kant-en-klaar chemisch rijsmiddel. Het bevat meestal drie stoffen: een zout, een zuur en een stabilisator, de stabilisator dient om het poeder droog te houden om voortijdig reageren te voorkomen. Ingrediënten van bakpoeder zijn baking soda, wijnsteenzuur (of citroenzuur) en maïszetmeel. Nu begrijp je misschien waarom bakpoeder zo vaak wordt verward met baking soda? Maar baking soda is slechts één onderdeel van bakpoeder. Het bakpoeder wat wij kennen, rijst meestal in twee fasen. De eerste onmiddellijk als je het toevoegt en de tweede pas tijdens het bakken. Het is minder belangrijk dat je het deeg direct in de oven zet.

Kopen
Bakpoeder vind je in alle supermarkten wel, kijk bij de bak afdeling, Dr. Oetker is een heel bekend merk, je weet wel in van die kleine zakjes.

Verhouding en vervangen
Als richtlijn hou je 8 gram bakpoeder op 250 gram meel of bloem aan.
1 tl bakpoeder vervang je door ⅓ tl baking soda + zuur ingrediënt.
Zelf bakpoeder maken kan uitstekend. De verhouding voor bakpoeder is 2 delen zuur (citroenzuur of wijnsteenzuur), 1 deel baking soda en 1 deel maïzena (maïszetmeel). Maïzena voeg je alleen toe als je het wilt bewaren.

---

Wijnsteenbakpoeder

Wijnsteenbakpoeder is ook een kant-en-klaar rijsmiddel. Wijnsteenbakpoeder bevat uitsluitend natuurlijke ingrediënten, de bij bakpoeder vaak gebruikte fosfaten worden hiermee vermeden. Wijnsteenbakpoeder bevat wijnsteen (i.p.v. wijnsteenzuur of citroenzuur) gemengd met baking soda en maïszetmeel van biologische teelt.  Gebruik en dosering van wijnsteenbakpoeder is precies hetzelfde als van gewoon bakpoeder.

NB. er is verschil is tussen wijnsteenbakpoeder en wijnsteenzuurbakpoeder, in de winkel kun je ze allebei aantreffen.

Kopen
Wijnsteenbakpoeder wordt online verkocht en je vind het bij de meeste natuurwinkels en steeds vaker ook in de toko.

Vervangen
Zie bakpoeder.

---

Wijnsteen

Wijnsteen ook wel cream of tartar, crème de tartar, kaliumwaterstoftartraat (KHC4H4O6), E336 genoemd. Niet te verwarren met wijnsteenzuur (zie onder). Wijnsteen is kaliumzout uit wijnsteenzuur, een natuurlijk zuur dat ook voorkomt in verschillende soorten fruit, zoals druiven.

Kopen
Wijnsteen wordt vooral online verkocht.

---

Wijnsteenzuur

Hetzelfde als tartaric acid, 2,3-dihydroxybutaandizuur (C4H6O6), E334.
De namen wijnsteen en wijnsteenzuur worden door elkaar gebruikt, maar het is in werkelijkheid dus niet dezelfde scheikundige stof. Kijk op het etiket als je het zeker wilt weten, E334 is wijnsteenzuur en E336 is wijnsteen. 
Wijnsteenzuur zit in onder andere druiven, bananen en pompelmoezen. Wijnsteenzuur reageert vrijwel hetzelfde als citroenzuur. Wijnsteenzuur wordt gebruikt de geneeskunde, de textielnijverheid en de cosmetica (haarverf). Onder brouwers gebruikt om de zuurgraad van de most aan te passen.

Kopen
Wijnsteenzuur wordt vooral online verkocht.

---

Zelfrijzend bakmeel

Zelfrijzend bakmeel (in een pak) is kant en klaar meel. Het is gewoon bloem/meel waar al bakpoeder in de juiste verhouding aan is toegevoegd. (ca. 250 gram bloem + 8 gram bakpoeder).

---

Gist

Gedroogd of vers verkrijgbaar. Gist is een natuurlijk ‘levend’ rijsmiddel, gisten zijn eencellige schimmels. Die schimmels zetten suiker (koolhydraten) om in alcohol en koolzuur. In koolhydraatarme baksels zit geen of een heel stuk minder suiker, dus zal het gist minder werken. Bovendien dat proces neemt tijd in beslag. Deeg met gist erin moet je daarom altijd eerst een tijd buiten de oven laten rijzen.

Bakpoeder werkt direct en heeft deze bezwaren niet en is daarom het meest gebruikt bij koolhydraatarme baksels.

 

---

Bakpoeder of baking soda testen

Heb je een oudere verpakking of twijfel je eraan of je bakpoeder nog werkt? Doe dan een kleine test.
Bakpoeder testen: Meng een theelepel bakpoeder met een half kopje heet water. Zie je belletjes en bruist het? Dan kun je het nog gebruiken.
Baking soda testen: Doe een theelepel baking soda in een schaaltje en druppel er een zuur op (citroensap of azijn). Bubbelt het niet? Helaas niet meer bruikbaar, nieuwe kopen dus.

Zo nu weet jij ook van de hoed en de rand als het gaat om rijsmiddelen! Zo word je iedere dag weer een beetje wijzer! Op de hoogte blijven van mijn informatie, tips en lekkere recepten? Ontvang ze gratis in je mailbox!

---

---

Wat er nog meer kan met Baking soda (baksoda, bakzout, natriumwaterstofcarbonaat, natriumbicarbonaat (NaHCO₃), bicarbonaat, zuiveringszout, maagzout, natron, dubbelkoolzure soda, E500).  Hier wordt dus NIET de gewone huishoud-soda bedoeld!

Natriumbicarbonaat is het voordeligst te koop bij drogisten (of online) voor ongeveer € 5,00 per kilo.

Baking soda in de keuken

• Rijsmiddel, zie uitgebreide uitleg boven
• Ovenreiniger: strooi baking soda op de bodem van de oven, spuit het nat met een plantenspuit met water om de soda vochtig te maken en laat het een nacht weken. In de ochtend kun je de baking soda verwijderen en de oven schoonmaken.
• Magnetronreiniger: doe wat baking soda op een schoon vochtig sponsje en reinig de magnetron aan buiten en binnenkant. Goed napoetsen met een vochtige doek zodat je baking soda ook weer verwijdert.
• Afwas: voeg twee flinke eetlepels toe aan het gewone afwaswater met afwasmiddel. Vet en etensresten verdwijnen als sneeuw voor de zon. Voorweken in het afwaswater bij extra hardnekkige vlekken. Thee en koffieresten laten zich ook verwijderen met een mengsel van water en baking soda.
• Wassen van groente en fruit: ontdoe fruit en groente van vuil en bestrijdingsmiddelen in een bak met water en een paar eetlepels baking soda. Goed afspoelen.

Schoonmaak

• Zilverpoets: meng 1 deel water met 3 delen baking soda en poets het zilver met een doek of spons. Daarna goed afspoelen en drogen.
• Vloerreiniger: voor het verwijderen van vlekken en viezigheid van de vloer meng je een half kopje baking soda in een emmer warm water en reinig daarmee de vloer. (Na) Reinigen met schoon water. Niet geschikt voor vloeren in de was!
• Wasmiddelversterker: vervang de helft van het reguliere wasmiddel door een half kopje baking soda. De kleren worden schoner, frisser en helderder.
• Vlekkenmiddel: smeer een pasta van baking soda met water op de vlek, laat even weken en was vervolgens zoals gewoonlijk.
• Autoshampoo: los een kwart kopje baking soda op in een liter warm water en gebruik een zachte doek of spons om hiermee alle onderdelen van de auto te reinigen, zonder bang te zijn voor krassen. Strooi wat baking soda op een vochtige spons voor hardnekkiger vlekken.
• Geurvreter: zet een bakje met baking soda in de koelkast. Strooi baking soda op de bodem van een vuilnisbak. Strooi op een snijplank, schrob en spoel af. Gooi een half kopje baking soda in de afvoer van badkamer of keuken. Strooi baking soda in de vaatwasser voor het wassen. Strooi ruim over het tapijt en laat het een nachtje liggen om het ’s ochtends op te zuigen. Bestrooi de bodem van de kattenbak. Strooi wat baking soda in (sport)schoenen als je ze niet gebruikt. Overal verdwijnen de ongewenste geurtjes.
• Matrasverfrisser: bestrooi, als het beddengoed in de was gaat, het matras met een dunne laag baking soda en laat het zo een paar uur liggen. Daarna kun je het met een stofzuiger verwijderen.
• WC-reiniger: strooi een kopje baking soda in het toilet en giet daaroverheen 1 kopje azijn. Laat het 10 minuten bruisen en maak het toilet dan met een borstel schoon.
• Luchtverfrisser: houd de kamer fris met een bakje baking soda met potpourri.
• Ontstopper: zorg er voor dat de afvoeren niet verstoppen door er wekelijks vier eetlepels baking soda in te gooien. Doorspoelen met heet water.

Gezondheid

• Maagzuurremmer: los een halve theelepel baking soda op in een half glas water en neem dit iedere twee uur. Lees voor gebruik de aanwijzingen op de verpakking.
• Anti-jeuk: gestoken door een insect? Meng baking soda met water tot een zalf en wrijf dit over de steek om jeuk te verminderen. Als je last hebt van een jeukende huid, kun je baking soda na het baden op een handdoekdroge huid wrijven.
• Tegen misselijkheid: los een halve eetlepel baking soda op in een kopje warm water en drink dit. Niet geschikt voor zwangeren door het hoge zoutgehalte!
• Aftersun: een verbrande huid wordt verzacht door de huid met een plantenspuit, gevuld met koud water en twee eetlepels baking soda, te bevochtigen.
• Tegen droge ellebogen: meng het sap van een citroen met baking soda tot een pasta. Wrijf het op de ellebogen en laat het een kwartiertje intrekken. Verwijder met water en behandel de ellebogen na met vaseline.
• Tegen wratten: strooi een dikke laag baking soda op de wrat en druppel er wat azijn op. Doe dit ’s ochtends en ’s avonds tot de wrat verdwenen is.
• Tegen kiespijn: dip een natgemaakt wattenstaafje in de baking soda en wrijf over de pijnlijke tand en tandvlees, totdat de pijn wat wegtrekt.
• Tegen keelpijn: verzacht de keel door te gorgelen met een mix van een halve theelepel baking soda, een halve theelepel zout en een halve kopje warm water.

Persoonlijke verzorging

• Tandpasta: Meng 1 eetlepel baking soda, een halve eetlepel fijn zeezout en een druppel pepermunt-olie. Dep je tandenborstel in het mengsel en poets je tanden. Witmakend en goed tegen slechte adem.
• Mondwater: Meng een theelepel baking soda in een half glas water, spoel en spuug uit. De geuren worden niet gemaskeerd, maar geneutraliseerd.
• Handzeep: je handen worden schoon en zacht als je 3 delen baking soda mengt met 1 deel water of zachte vloeibare zeep en daarmee je handen wast.
• Deodorant: Wrijf wat baking soda onder je armen om geuren te neutraliseren.
• Gezichts-, en lichaamsscrub: Meng 3 eetlepels baking soda met 1 eetlepel water. Wrijf het zachtjes met cirkelvormige bewegingen over de huid om dode huidcellen te verwijderen. Afspoelen met water. Voor iedere dag. Ook voor het verminderen van mee-eters.
• Shampoo: doe wat baking soda in je hand, samen met je reguliere shampoo en was daarmee je haar. De baking soda verwijdert alle resten van styling producten.
• Voetenbadje: los 3 eetlepels baking soda op in een bak met warm water en laat je voeten een tijdje weken.
• Badzout: strooi een kopje (of twee) baking soda in bad voor een zachte huid.

Overig

• Brand blusser: altijd zorgen dat je geen risico’s neemt. Bij beginnende vetbranden (bv frituurpan) helpt het als handen vol baking soda aan de voet van de brand worden gegooid.
• Kampeer-must-have: want baking soda is multifunctioneel (zie hierboven). Na het kamperen kun je de kampeerspullen bestrooien met baking soda voordat je ze opbergt om geurtjes te voorkomen.
• Tegen de mieren: strooi een ononderbroken lijn baking soda om te voorkomen dat de mieren gaan waar ze niet mogen gaan.
• Tegen gladheid: strooi baking soda op de stoep. Het is minder agressief dan zout.

BRON: Duurzaam Thuis